मग दरवर्षीची माझी एक ठरलेली फुजी ट्रिप असतेच. शरदरंगात नटलेला हा पर्वतराज दरवर्षी वेगळी रुपं दाखवतो. कधी धुक्याची मलमल, तर कधी क्षितिजाला कवेत घेणारा निळाभोर रंग. ही निळाई अनंताची. त्या निळाईला स्पर्श करायला मान उंच करणारे पिवळे-केशरी सेडार वृक्ष, लाल मॅपल. जणू या तीन मूळ रंगांमधूनच सृष्टीला रंगवून काढलं असावं.
रं
ग आणि गंधाची बरसात करणारा ऋतू म्हणून आपण वसंताचं नेहमी गुणगान करतो. हिरवेगार गालिचे पसरवणार्‍या वर्षाऋतूचं मनापासून कौतुक करतो. शरदऋतूच्या चांदण्यात भिजलेल्या रात्रीही कवींना नेहमीच भुरळ पाडत आलेल्या आहेत. पण शरद किंवा हेमंतामध्ये वातावरणात होणारे इतर बदल मात्र मी कधी फारसे टिपले नव्हते.
इथे जपानमध्ये आलो आणि सुरुवातीचे काही दिवस असेच जवळपास भटकण्यात गेले. नंतर हिवाळा आल्यावर माउंट फुजीवर जाणं होणार नाही, असं वाटून आम्ही ऑक्टोबरमध्ये म्हणजे हिवाळ्याच्या सुरुवातीलाच बसनं जाता येतं तिथपर्यंततरी जावं, असा विचार करून निघालो. शेवटचा बसचा तासाभराच्या प्रवासाचा टप्पा पार करून फुजीच्या मध्यापर्यंत पोचता येतं. त्या प्रवासात घाटातून दिसणारी दरी अप्रतिम होती. तिथे आजूबाजूला खूप उंच असे दुसरे डोंगर नसल्यानं अथांग पसरलेली शेतं, छोटे डोंगर, जवळपासचे उन्हात चमकणारे तलाव असं सगळं सुंदर दिसत होतं. मग ढगांच्या कापसात बस शिरली ती बराच वेळ बाहेर पडेना. अचानक एका वळणावर कापसाला मागे टाकून बस वर आली. त्या वळणावर दिसलेलं दृष्य मात्र कधी मनातून पुसताच येणार नाही इतक अवर्णनीय होतं. सगळी झाडं पिवळ्याधमक रंगाची आणि मध्ये-मध्ये केशरी पानांचा शिडकावा. फक्त दोन सेकंदांत हे स्वर्गरूप दाखवून बसनं परत एक वळण घेतलं. बस पुढे चालली होती. मात्र माझं मन तिथेच त्या वळणावर रेंगाळलं. ही माझी आणि शरदाची पहिली नजरभेट.
काही वेळानं बस थांबली आणि आम्ही उतरलो. इथे धुक्यात लपंडाव खेळणारी तसलीच पिवळी केशरी झाडं, काळ्या, खडकाळ जमिनीतून निघालेली पांढरीशुभ्र निष्पर्ण खोडं आणि मधूनच दिसणारे आकाशाचे निळे तुकडे. स्वर्गच जणू! नेहमी हिरवीगार झाडं पहायची सवय असलेल्या डोळ्यांना ही धुक्यात लपाछपी खेळणारी लाल-केशरी रंगाची उधळण वेडच लावत होती.
जपानमधला हा 'ऑटम' इतकं रंगवून टाकेल असं आधी कधी स्वप्नातही वाटलं नव्हतं. इथला हा रंगोत्सव शरदऋतूमध्ये सुरु होऊन हेमंतऋतूमध्येही चालू असतो. शरद-हेमंताच्या या अप्रतिम लावण्याने अशी काही भूल घातली की, तिथून परत आल्यावर आमच्या सगळ्याच सुट्ट्या ही रंगपंचमी बघण्यासाठी भटकण्यात जाऊ लागल्या.
हळूहळू कधी, कुठलं झाड कसं नटतं, हे ही लक्षात यायला लागलं होतं. एरवी मॅपलची हातभरापेक्षा मोठी पानं क्वचित सिनेमामध्ये पाहिलेली आठवत होती. पण जपानी मॅपलच्या, मोमीजीच्या नाजूकतेने मात्र वेडच लावलं. इतक्या नाजूक, सुंदर, कोरीव पानांचा हा वृक्ष जेव्हा लालचुटुक रंगाची शाल पांघरतो, तेव्हा लक्ष-लक्ष चांदण्या फुलल्यासारखा दिसतो.
मग कधी दिसतो तो पिवळ्याधमक पानांनी डवरलेला गिन्को. तो अजूनही इतका डवरलेला दिसतो की, खाली पसरलेला त्याचा सडा पाहून प्रश्न पडावा 'हा पडलेला पर्णसंभारही नक्की याचाच का?' वार्‍याच्या प्रत्येक झुळकेबरोबर काही पिवळी पानं झाडाचा हात सोडून भिरभिरत, तरंगत खाली येऊन विसावतात आणि खालच्या सड्याला अधिकच समृद्ध करतात. त्या भिरभिरणार्‍या पानांबरोबर मनही हलकं होउन तरंगायला लागतं.
पहिल्या वर्षाच्या या नेत्रसुखद अनुभवानंतर मात्र शरदाचं आगमन मला रंगदर्शनाआधीच जाणवायला लागतं. आकाशाचा बदललेला गूढगंभीर निळाशार रंग, हवेतला एक प्रकारचा सौम्यपणा, भरदुपारच्या उन्हातसुद्धा आलेला एक सुखद हळवेपणा हे शरदाची वर्दी द्यायला लागतात आणि माझं मन धावत दर्‍याखोर्‍यात, डोंगरावर भटकायला जातं. तिथेच तर आधी हजेरी लावतो ना हा! आणि मग हळूहळू सगळ्या जपानला आपल्या कवेत घेतो.
मग दरवर्षीची माझी एक ठरलेली फुजी ट्रिप असतेच. शरदरंगात नटलेला हा पर्वतराज दरवर्षी वेगळी रुपं दाखवतो. कधी धुक्याची मलमल, तर कधी क्षितिजाला कवेत घेणारा निळाभोर रंग. ही निळाई अनंताची. त्या निळाईला स्पर्श करायला मान उंच करणारे पिवळे-केशरी सेडार वृक्ष, लाल मॅपल. जणू या तीन मूळ रंगांमधूनच सृष्टीला रंगवून काढलं असावं. या रंगांबरोबरच पहिल्या वर्षी तिथे पाहिलेल्या सुंदर, पांढर्‍या खोडाच्या काही झाडांचं दर्शन घ्यायला दुसर्‍या वर्षी मी आसुसले होते. पण ते नशिबातच नव्हतं. तेवढी तीच झाडं वार्‍यापावसानं उखडून गेली होती. हा त्या झाडांचा एकच फोटो आहे माझ्याकडे. बाकी फक्त मनात आहेत ती माझ्या.
फुजी ट्रिपनंतर मग धाव असते, कुठल्यातरी आरस्पानी पाण्याच्या तलावाकडे. सूर्योदयाच्यावेळी उठून फेरफटका मारला की अगदी पार तळ दिसणार्‍या त्या स्फटिकासमान, स्थिर पाण्यात आपलंच रुपडं पाहणारे वृक्ष दिसतात. आपला साजशृंगार कसा झाला आहे, याची खात्री करत असावेत जणू! त्या वातावरणात एकटंच चालताना मनसुद्धा त्या झाडांसारखं नि:शब्द होऊन आपलंच प्रतिबिंब शोधायला लागतं .
कधी पायवाटा पिवळ्या सड्याने हळदुल्या करणारे गिन्कोचे सुवर्णवृक्ष सामोरे येतात. प्रत्येकाचा रंग अगदी पारखून घ्यावा इतक्या चोख सोन्याचा. असल्या वाटा पावलांना भुरळ न घालतील तरच नवल. अशा वाटांनाही भेट द्यावी ती सकाळीच. पडलेला पर्णसंभार अजूनही तसाच नाजूक असतो आणि त्यावर कोवळ्या उन्हातल्या सावल्यांचा खेळ सकाळी जितका मनमोहक दिसतो तितका दुपारी नाही दिसत.
या असल्या वाटांनी चालताना श्रम तर होतच नाहीत. पण तरीही या सुवर्णसड्यात भिजलेला एखादा असा बाक क्षणभर विसाव्याची ओढ लावतोच. या बाकानं असे कित्येक शरद, हेमंत पाहिले असतील. पण तरीही प्रत्येक वर्षीचं नाविन्यही त्याला नक्कीच जाणवत असेल. प्रत्येक वर्षाच्या अनुभवाने तो अधिकच समृद्ध होत असेल.
मोकळ्या माळरानावर वार्‍यापावसाशी लढत एकटा उभा रहाणारा एखादा गिन्को एरवी साधाच दिसतो. पण यावेळी बघाल तर, दिसतो तो खालच्या हिरवट गवतावर सोनफुले उधळणारा श्रीमंत सुवर्णवृक्ष. या असल्या सुवर्णवृक्षाखाली विश्रांतीला आलेल्या त्या पांथस्थाचा हेवाच वाटावा, नाही? असली सोनफुले उशाशी घेउन झोपल्यावर स्वप्नंसुद्धा सोनेरी होत असावीत.
कधी एखाद्या वळणावर दिसतात एकमेकांशी स्पर्धा करणारे असे हळदीकुंकवासारखे वृक्ष. हिरव्या ऋतूत बेमालूमपणे एकत्र झालेले हे आता मात्र स्वत:चं अस्तित्व सिद्ध करताना दिसतात. स्वत:ची एक ओळख निर्माण करतात.
वाटतं, कसला हा उत्साह यांचा! वार्धक्याचे क्षणसुद्धा असे रसरसून जगतात. आनंद वाटत आणि सगळ्यांना विरहाची हुरहूर लावत पानगळ स्वीकारतात. सगळ्या धरणीलासुद्धा आनंदसड्यात न्हाऊ घालतात.
मारुती चितमपल्लींच्या पुस्तकात एकदा वाचलं होतं की काही माकडं हिवाळ्यात लाकडाची शेकोटी रचून आग न पेटवता त्याभोवती बसून शेकतात आणि नंतर ही लाकडं पेटत नाहीत. जणूकाही त्यातलं अग्नितत्त्व माकडांनी खेचून घेतलं असावं. हे असले अग्निरंगांचे वृक्ष बघितले की, मला त्याची नेहमी आठवण येते. वाटतं, हे वृक्ष स्वतःमधली उरलीसुरली धग अशी पानगळीतून पृथ्वीला दान करत असावेत. येणार्‍या हिवाळ्यापासून पृथ्वीला वाचवण्यासाठी तिला पांघरूण देत असावेत.
वाटतं, दातृत्व असं असावं. माणसाकडे ते असणं कधीच शक्य नाही.
- सावली