कला आणि जाणिवा

तिचं खट्याळ हास्य वर्षांनुवर्षांच्या सीमा पार करून आजही मनावर गारूड करतं. तिचा अभिनय आजही जुन्या हिंदी चित्रपटांच्या चाहत्यांना मंत्रमुग्ध करतो. रस्त्याच्या कडेला हिंदी चित्रपटतार्‍यांची पोस्टर्स विकणार्‍याकडचं तिचं पोस्टर आजही हृदयाचा ठोका चुकवतं आणि तिची कहाणी आजही डोळ्यांत पाणी आणते. तिच्यासारखी तीच. कोण होती ती?

ऐ

चाँद, तू इस तरह इतराकर ना देख,
हमने भी कई चाँद देखें हैं|
तुम में तो दाग़ है,
हमने तो बेदाग़ देखें हैं|

संगीत हे पिढ्यान् पिढ्या टिकून राहिलं आहे, अजरामर आहे, कारण ते कोणा एकाच्याच मालकीचं नाही, कोणाचंही दास नाही. संगीत अखंड आहे, स्वयंभू आहे, शाश्वत आहे. भौतिकतेच्या पलीकडे असं जे आहे, ते संगीत सर्व भेदांपासून मुक्त आहे. पण ते जपणारी, ते गाणारी, ते जाणणारी माणसं, त्यांचं काय? ते असं मानतात का? संगीताचा मुक्तात्मा ते जपतात का?

'क

कॅनव्हासवर सोडलेले जलरंग म्हणजे अवखळ मूलच. कॅनव्हासवर वाहणार्‍या अथवा सोडलेल्या जलरंगाला तुम्ही त्या-च्या-त्या वेळी नाही घडवले आणि एकदा का तो रंग कागदाने टिपला, पक्का झाला की मग पुनर्रचनेला वाव नाही. खूप खूप वेग आहे या माध्यमाला आणि म्हणूनच मिलिंद सरांच्या विचारवेगाला साजेसे असणारे हे माध्यम त्यांचे आवडते आहे.

स्व

आपल्या जन्मापासून मृत्यूपर्यंत आपण स्थापत्याशी निगडीत असतो. आपला जन्म सूतिकागृहात होतो, वास्तव्य घर वा अपार्टमेंटमध्ये, शिक्षण शाळा-कॉलेज वास्तूंत आणि वसतिगृहांत होतं. पुढे काम, करमणूक, बास्केटबॉलसारखे खेळ वास्तूंच्या छपराखाली चालतात. अस्वास्थ्य घालवण्यासाठी आपण शुश्रुषागृहात जातो. तर स्वास्थ्य लाभावं म्हणून विश्रांतिधामात आणि शेवटी दहनगृहात वा दफनगृहात!

ए

ग्रेसची अभिव्यक्तीची शैली ही शब्दसंपन्न , प्रतिमासंपन्न आहे. त्यात भाषेचं वैभव ठायी ठायी दिसून येतं. त्यांच्या प्रतिमा या उपमा आहेत का रूपक या भानगडीत न पडता त्या प्रतिमा म्हणून स्वीकारल्या तर रसिकाच्या दृष्टीनं अधिक श्रेयस्कर ठरतं. ग्रेसच्या कवितेत झरा, आकाश, संध्याकाळ, दगड यांसारख्या प्रतिमा सतत आढळून येतात, पण त्यांचे संदर्भ कवितेनुसार बदलत जातात. त्यांचे अर्थ बदलत जातात.
ग्रेसच्या कवितांमधून एक अनाकलनीय दु:ख जाणवत रहातं. त्याच्या कवितेतल्या दु:ख आणि वेदना वाचकाच्या मनावर जखमा करून जातात.