विशेष वैचारिक लेख

परिसंवादाचं हे शीर्षक वाचलं की आधी काहीतरी बोजड वस्तू डोक्यावर घेतल्यासारखं वाटतं आणि हळूहळू जेव्हा आपण खोलात शिरु लागतो तेव्हा कळतं की, ही वस्तू खरंच फार भारी आहे! आणि ती दररोज आपल्याला वागवावीही लागत आहे!

सर्वप्रथम या विषयासाठी संयुक्ताचे आभार! आपण स्वतःचा वा दुसर्‍या व्यक्तीचा लिंगनिरपेक्ष विचार करु शकतो का, हा अनेक स्तर असलेला गुंता आहे आणि तो; आपण स्वतः, समोरची व्यक्ती, त्याचं-आपलं वय, नातं, हुद्दे अशा अनेक धाग्यांनी बनलेला आहे. हे या गोंधळाचे विश्लेषण नव्हे, तर त्याचे नुसते अवलोकन आहे.

मुलगी की मुलगा? स्त्री की पुरुष? त्यानुसार अगदी गर्भावस्थेपासून बाळाविषयीचे जे समज - ठोकताळे सुरू होतात ते पार ते बाळ मोठे होते, पूर्ण आयुष्य जगून वार्धक्याने मृत्यू पावते तरी स्त्री की पुरुष यानुसार त्या व्यक्तीने कसे राहावे, कसे वागावे, कसे बोलावे, कसे आयुष्य घालवावे याविषयीची जगाची गृहीतके संपतच नाहीत!! ठरलेल्या चौकटींतच आपल्या बाब्याने किंवा बाबीने राहावे - चालावे यासाठी त्याची किंवा तिची बाल्यावस्थेपासून जडण-घडण सुरु होते.

'असे रंग मुलींनाच बरे दिसतात. तू नको घालूस या रंगाचा शर्ट! लोक हसतील तुला!'

दिनांक १० ऑक्टोबर २०११ रोजी प्रसिद्ध गजल गायक श्री जगजित सिंग यांचे अल्पशा आजारानंतर मुंबईत निधन झाले. मेंदूतल्या रक्तस्रावामुळे त्यांना एक आठवड्यापूर्वी मुंबईच्या लीलावती इस्पितळात दाखल करण्यात आले होते. मृत्यू समयी त्यांचे वय ७० होते. डॅश डॅश येथील डॅश डॅश स्मशानभूमीत त्यांच्यावर अंत्यसंस्कार करण्यात आले. त्यांचा जन्म डॅश डॅश येथे डॅश डॅश साली झाला होता. डॅश डॅश डॅश डॅश डॅश डॅश वगैरे वगैरे…..

एका नातेवाईकाचा परिचित होता. एक दिवस आमच्याकडे राहिला. एका रात्रीतून त्याने वडिलांना काय पट्टी पढवली, कधीच कळलं नाही. झालं! सकाळपर्यंत वडिलांनी सगळे विकून त्याच्या धंद्यात पैसे लावायचे ठरवले. हे कोपरखैराण्यातले दुकान विकले. अजून एक छोटीशी जागा होती, तीही विकली आणि सर्व पैसे लावले. लोग बोलते है शनी की साडेसाती थी. अब सच लगता है. त्याच सुमारास घेतलेले सर्व निर्णय चुकीचे ठरत गेले.

प

धर्माच्या पुनर्विचारातून निर्माण झालेले दोन महत्त्वाचे प्रश्न म्हणजे अस्पृश्यतेचा प्रश्न आणि स्त्रियांच्या दु:स्थितीचा प्रश्न हे होत याचा यापूर्वी निर्देश येऊन गेलेला आहे. या प्रश्नांना म. विठ्ठल रामजी शिंदे कसा प्रतिसाद देतात हे समजावून घेणे आवश्यक ठरणार आहे.

म

३

शातों पेत्रुस ही आणखी एक रेड वाइन. हिचं वैशिष्ट्य म्हणजे ही वाइन बनवणारे उत्पादक द्राक्षाच्या एका वेलीवर फक्त आठच घड ठेवतात. म्हणजे कळी अवस्थेतच इतर घड खुडतात. ही वाइन अठ्ठावीस एकर जागेच्या द्राक्षबागेपासून बनते. एवढ्या काटेकोरपणे कुटुंबनियोजन केल्यामुळे मर्यादित प्रमाणातच वाइन तयार होते. पण गुणवत्तापूर्ण असते. इथेही संख्येला महत्व आहे. म्हणजे एका वेलीवर एकच घड, अठ्ठावीस एकरच जागा आणि खुडायलाही एकशेऐंशी माणसं!

कि

मराठी भाषेत उत्कृष्ट, दर्जेदार व अत्याधुनिक वेबसाईट्स तयार करायच्या हेतूने मी 'मराठी वेबसाईट्स डॉट कॉम' ही कंपनी सुरू केली, याला आता दोन वर्षे पूर्ण होत आली आहेत. या दोन वर्षांत माझ्यापासून सुरू होऊन आता २० जणांची टीम झाली आहे आणि एका छोट्या वेबसाईटने सुरुवात करून आजवर ४५ मराठी वेबसाईट्स आम्ही तयार केल्या आहेत.

अजून एक उल्लेखनीय काम - ज्याने मला खूप अनुभवी बनवले - ते म्हणजे सेझ (SEZ - Special Economic Zones) प्रकल्पासाठी Social Impact Assessment करणे. SIA करत असताना आपल्या एखाद्या छोट्याशा नजरचुकीमुळे प्रकल्पग्रस्तांवर मोठा अन्याय होण्याची शक्यता असते, हे भान सतत ठेवावे लागते. सेझ किंवा इतर कोणत्याही औद्योगिक प्रकल्पांमुळे किंवा मोठ्या विकासप्रकल्पांमुळे तेथील पर्यावरणावर व त्याच बरोबर विस्थापित होणार्‍या व्यक्तींवर , कुटुंबांवर, गावांवर वेगवेगळे सामाजिक, आर्थिक परिणाम होत असतात.