गौरवगीत

सरणार कधी रण प्रभू तरी
हे कुठवर साहू घाव शिरी? ||धृ||

दिसू लागले अभ्र सभोती
विदीर्ण झाली जरी ही छाती
अजून जळते आंतरज्योती
कसा सावरु देह परी? ||१||

होय तनूची केवळ चाळण
प्राण उडाया बघती त्यातून
मिटण्या झाले अधीर लोचन
खड्ग गळाले भूमीवरी ||२||

पावनखिंडीत पाऊल रोवून
शरीर पिंजेतो केले रण
शरणागतीचा अखेर ये क्षण
बोलवशील का आता घरी? ||३||

जयोस्तुते श्रीमहन्मंगले ! शिवास्पदे शुभदे
स्वतंत्रते भगवती ! त्वामहं यशोयुतां वंदे

राष्ट्राचे चैतन्य मूर्त तू नीती-संपदांची
स्वतंत्रते भगवती ! श्रीमती राज्ञी तू त्यांची
परवशतेच्या नभात तूची आकाशी होसी
स्वतंत्रते भगवती ! चांदणी चमचम लखलखसी
वंदे त्वामहं यशोयुतां वंदे

गालावरच्या कुसुमी किंवा कुसुमांच्या गाली
स्वतंत्रते भगवती ! तूच जी विलसतसे लाली
तू सूर्याचे तेज, उदधीचे गांभीर्यहि तूची
स्वतंत्रते भगवती ! अन्यथा ग्रहण नष्ट तेची
वंदे त्वामहं यशोयुतां वंदे

मोक्ष-मुक्ति ही तुझीच रूपे तुलाच वेदांती
स्वतंत्रते भगवती ! योगिजन परब्रम्ह वदती
जे जे उत्तम उदात्त उन्नत महन्मधुर ते ते
स्वतंत्रते भगवती ! सर्व तव सहचारी होते
वंदे त्वामहं यशोयुतां वंदे

हे अधम-रक्तरंजिते, सुजन पूजिते, श्रीस्वतंत्रते
तुजसाठि मरण ते जनन, तुजवीण जनन ते मरण
तुज सकल चराचर शरण, चराचर शरण, श्रीस्वतंत्रते
वंदे त्वामहं यशोयुतां वंदे

(हेमंतकुमार)
(खरा स्वधर्म हा आपुला
जरी का कठीणु जाहला
तरी हाची अनुष्ठीला, भला देखे)

(हृदयनाथ)
स्वराज्य तोरण चढे
गर्जती तोफांचे चौघडे
मराठी पाउल पडते पुढे

(लता)
माय भवानी प्रसन्न झाली
सोनपावली घरास आली
आजच दसरा, आज दिवाळी
चला सयांनो अंगणी घालू
कुंकुमकेशर सडे
मराठी पाउल पडते पुढे

(उषा व मीना)
बच्चे आम्ही वीर उद्याचे
बाळमुठीला बळ वज्राचे
वारस होऊ अभिमन्यूचे
दूध आईचे तेज प्रवाहे
नसांतुनी सळसळे
मराठी पाउल पडते पुढे

(हृदयनाथ)
स्वये शस्त्र देशार्थ हाती धरावे
पिटावे रिपूला रणी वा मरावे
तुझ्या रक्षणा तूच रे सिद्ध होई
तदा संकटी देव धावून येई

वेडांत मराठे वीर दौडले सात ॥ ध्रु ॥

"श्रुति धन्य जाहल्या, श्रवुनी अपुली वार्ता
रण सोडुनि सेनासागर अमुचे पळता
अबलाही घरोघर खर्‍या लाजतिल आता
भर दिवसा आम्हा दिसू लागली रात " ॥ १ ॥

ते कठोर अक्षर एक एक त्यातील
जाळीत चालले कणखर ताठर दील
"माघारी वळणे नाही मराठी शील
विसरला महाशय काय लाविता जात " ॥ २ ॥

वर भिवई चढली दात दाबती ओठ
छातीवर तुटली पटबंधाची गाठ
डोळ्यात उठे काहूर ओलवे काठ
म्यानातुनि उसळे तलवारीची पात ॥ ३ ॥

"जरी काल दाविली प्रभु गनिमांना पाठ
जरी काल विसरलो जरा मराठी जात
हा असा धावतो आज अरीशिबिरात
तव मानकरी हा घेउनि शीर करांत " ॥ ४ ॥

ते फिरता बाजुस डोळे किंचित ओले
सरदार सहा सरसावुनि उठले शेले
रिकिबीत टाकले पाय, झेलले भाले
ढग जात धुळीचे दूर क्षणी क्षितिजांत ॥ ५ ॥

आश्चर्यमुग्ध टाकून मागुति सेना
अपमान बुजविण्या सात अर्पुनी माना
छावणीत शिरले थेट भेट गनिमाना
कोसळल्या उल्का जळत सात दर्यात ॥ ६ ॥

खालून आग, वर आग, आग बाजूंनी
समशेर उसळली सहस्त्र क्रूर इमानी
गर्दीत लोपले सात जीव हे मानी
खग सात जळाले अभिमानी, वणव्यात ॥ ७ ॥

दगडांवर दिसतील अजुनि तेथल्या टांचा
ओढ्यात तरंगे अजुनि रंग रक्ताचा
क्षितिजावर दिसतो अजुनि मेघ मातीचा
अद्याप विराणी कुणी वायावर गातं ॥ ८ ॥

जय जय महाराष्ट्र माझा, गर्जा महाराष्ट्र माझा
रावी ते कावेरी, भारत भाग्याच्या रेषा
निळे निळे आकाश झाकते या पावन देशा ॥ ध्रु ॥

तुंग हिमालय, विंध्य अरवली, सह्याद्री निलगिरी
उत्तर दक्षिण वारे पाउस, वर्षविती भूवरी
रेवा वरदा, कृष्णा कोयना, भद्रा गोदावरी
एकपणाचे भरती पाणी, मातीच्या घागरी
भीष्मथडीच्या तट्टाना या यमुनेचे पाणी पाजा ॥ १ ॥

भीति न आम्हा, तूझी मुळीही गडगडणार्‍या नभा
अस्मानाच्या सुलतानीला, जबाब देती जिभा
सह्याद्रीचा सिंह गर्जतो, शिवशंभू राजा
दरीदरीतुन नाद गुंजला, महाराष्ट्र माझा ॥ २ ॥

गलमुच्छे पिळदार मिशीवर, उभे राहते लिंबू
चघळित पाने पिकली करितो, दो ओठांचा चंबू
मर्द मराठा गडी ओढतो, थंडीची गुडगुडी
ठसक्याची लावणी तशी ही, ठसकदार गुलछडी
रंगरंगेला रगेल मोठा करितो रणमौजा ॥ ३ ॥

काळ्या छातीवरी कोरली, अभिमानाची लेणी
पोलादी मनगटे खेळती, खेळ जीवघेणी
निढळाच्या घामाने भिजला, दारिद्र्याच्या उन्हांत भिजला
देशगौरवासाठी झिजला, दिल्लीचेही तख्त राखितो, महाराष्ट्र माझा ॥ ४ ॥

तेथे कर माझे जुळती, दिव्यत्वाची जेथ प्रचीती ॥ ध्रु ॥

हृन्मंदिरी संसृतिशरस्वागत, हसतचि करिती कुटूंब हितरत
गृहस्थ जे हरि उरात रिझवत, सदनी फ़ुलबागा रचिती ॥ १ ॥

ज्या प्रबला निज भावबलाने, करिती सदने हरिहरभुवने
देव-पतिना वाहुनि सुमने, पाजुनि केशव वाढविती ॥ २ ॥

गाळुनिया भाळींचे मोती, हरीकृपेचे मळे उगविती
जलदांपरि येउनिया जाती, जग ज्यांची न करी गणती ॥ ३ ॥

शिरी कुणाच्या कुवचनवॄष्टी, वरिती कुणी अव्याहत लाठी
धरती कुणी घाणीची पाटी, जे नरवर इतरांसाठी ॥ ४ ॥

यज्ञी ज्यानी देउनि निजशीर, घडिले मानवतेचे मंदिर
परी जयांच्या दहनभूमिवर, नाही चिरा नाही पणती ॥ ५ ॥

स्मिते जयांची चैतन्यफुले, शब्द जयांचे नव दीपकळे
कृतीत ज्यांच्या भविष्य उजळे, प्रेम विवेकी जे खुलती ॥ ६ ॥

जिथे विपत्ति जाळी, उजळी, निसर्ग लीला निळी काजळी
कथुनि कायसे काळिज निखळी, एकाची सगळी वसती ॥ ७ ॥

मध्यरात्री नभघुमटाखाली, शांतिशिरी तम चवर्‍या ढाळी
त्यक्त, बहिष्कृत मी ज्या काळी, एकांती डोळे भरती ॥ ८ ॥

मराठी असे आमुची मायबोली, जरी आज ही राजभाषा नसे.
नसो आज ऐश्वर्य या माउलीला, यशाची पुढे दिव्य आशा असे.
जरी पंचखंडातही मान्यता घे स्वसत्ताबळे श्रीमंती इंग्रजी,
मराठी भिकारीण झाली तरीही, कुशीचा तिच्या, तीस केवी त्यजी ?

जरी मान्यता आज हिंदीस देई उदेले नवे राष्ट्र हे हिंदवी,
मनाचे मराठे मराठीस ध्याती हिची जाणुनी योग्यता, थोरवी,
असूं दूर पेशावरी, उत्तरी वा असू दक्षिणी दूर तंजावरी,
मराठी असे आमुची मायबोली, अहो ज्ञानदेवीच देखा खरी.

मराठी असे आमुची मायबोली, जरी भिन्नधर्मानुयायी असू,
पुरी बाणली बंधुता अंतरंगी, हिच्या एका ताटात आम्ही बसू.
हिचे पुत्र आम्ही हिचे पांग फेडू वसे आमुच्या मात्र हृनमंदिरी,
जगन्मान्यता हीस अर्पू, प्रतापे हिला बैसवू वैभवाच्या शिरी.

हिच्या लक्तरांची असे लाज आम्हा, नका फ़क्त पाहू हिच्या लक्तरा,
प्रभावी हिचे रुप चापल्य, देखा पडावी फिकी ज्यापूढे अप्सरा,
न घालू जरी वांडमयातील उंची हिरे मोतियांचे हिला दागिने,
"मराठी असे आमुची मायबोली", वृथा ही बढाई सुकार्यविणे.

मराठी असे आमुची मायबोली, अहो पारतंत्र्यांत ही खंगली,
हिची थोर संपत्ति गेली उपेक्षेमुळे खोल कालार्णवाच्या तळी.
जरी सिंधु मंथूनि काढूनि रत्नें नियोजूं तयांना हिच्या मंडणी,
नको रीण, देवोत देतील तेव्हा, जगांतील भाषा हिला खंडणी.