ललित

ज्ञानोबांनी लावलेलं मराठीचं रोप कधीच गगनाला जाऊन भिडलं. खाली खोल पाताळात पाय रोवून उभं राहिलं. सार्‍या विश्वाला आपल्या कवेत घेतलं. मराठीचा हा सळसळणारा पिंपळ अनेकांना सृजनाचं लेणं देऊन गेला. तुकाराम-रामदासांपासून ते रघुनाथ-वामनपंडितांपर्यंत, केशवसुतांपासून ते मर्ढेकरांपर्यंत, राम गणेश गडकर्‍यांपासून ते तेंडुलकरांपर्यंत अनेकांवर या सोन्याच्या पिंपळानं सावली धरली.

त्र्यंबकरायानं 'धन्य धन्य हे मराठी | हे ब्रह्मविद्येची कसवटी |' हा घोष केला, त्यालाही आता शतकं उलटली. दरम्यान अनेकांनी मराठीचा दिमाख वाढवला. लेखक, कवी, नाटककार, कलावंत या सार्‍यांनी आपल्या मायबोलीच्या कीर्तीत भर घातली. आणि यात अग्रस्थानी होते ते दिवाळी अंक. मराठी साहित्यातील एक अभिमानास्पद परंपरा म्हणजे दिवाळी अंक. दीपांकांना यंदा शंभर वर्षं पूर्ण होत आहेत. आपल्या 'मायबोली'नंही नुकतंच एक तप पुरं केलं. या निमित्तानं मराठीतील दर्जेदार साहित्याचं वाचन साहित्य - नाट्य - चित्रपट क्षेत्रातील दिग्गजांनी केलं आहे.
******
श्री. बा. सी. मर्ढेकर यांच्या कवितांचं डॉ. श्रीराम लागू यांनी केलेलं वाचन

श्री. बा. भ. बोरकर यांच्या कवितांचं श्रीमती सुनीता देशपांडे यांनी केलेलं वाचन

श्री. मंगेश पाडगावकर यांनी केलेलं त्यांच्या निवडक कवितांचं वाचन

श्री. ना. धों महानोर यांनी केलेलं त्यांच्या निवडक कवितांचं वाचन

श्री. द. मा. मिरासदार यांचे कथाकथन

श्री. आरती प्रभू यांच्या कवितांचं श्री. विक्रम गोखले यांनी केलेलं वाचन

श्री. दिलीप प्रभावळकर यांनी त्यांच्या 'सुह्रद' या लेखाचं केलेलं वाचन

डॉ. अरुणा ढेरे यांनी सांगितलेल्या डॉ. रा. चिं. ढेरे यांच्या आठवणी

श्री. सुधीर मोघे यांनी केलेलं त्यांच्या निवडक कवितांचं वाचन

श्रीमती सुनीता देशपांडे यांनी श्री. जी. ए. कुलकर्णी यांना लिहिलेल्या एका पत्राचं श्रीमती शुभांगी गोखले यांनी केलेलं वाचन

श्रीमती शांता शेळके व श्री. मिलिंद बोकील यांच्या कथांचं सोनाली कुलकर्णी यांनी केलेलं वाचन

श्री. जी. ए. कुलकर्णी यांच्या 'बखर बिम्मची' या पुस्तकातील निवडक भागाचं अमृता सुभाष यांनी केलेलं वाचन

श्रीमती दुर्गाबाई भागवत यांच्या 'ऋतुचक्र'तील 'सोनेरी आश्विन' या भागाचं केतकी थत्ते यांनी केलेलं वाचन
******

मराठीतील दर्जेदार साहित्याची नवीन पिढीला ओळख व्हावी, मराठी कला व साहित्यक्षेत्रात आपला अमिट ठसा उमटवणार्‍या दिग्गजांच्या आवाजात हे साहित्य या शतकमहोत्सवी वर्षात आपल्यापर्यंत पोहोचावे, हा या अभिवाचनांमागील हेतू आहे. हे सारे लेखक व कलावंत महाराष्ट्राचा सांस्कृतिक ठेवा आहेत. त्यांच्या अफाट कर्तृत्वाची जाण ठेवून आपल्या मायबोलीचं संवर्धन करणं, हे आपलं कर्तव्य आहे. आणि एक तप पूर्ण करणारी आपली 'मायबोली' ते नक्कीच पार पाडेल.

डॉ. श्रीराम लागू, श्रीमती सुनीता देशपांडे, श्री. मंगेश पाडगावकर, श्री. ना. धों. महानोर, श्री. द. मा. मिरासदार, श्री. विक्रम गोखले, श्री. दिलीप प्रभावळकर, डॉ. अरुणा ढेरे, श्री. सुधीर मोघे, श्रीमती दीपा लागू, श्रीमती शुभांगी गोखले, सोनाली कुलकर्णी, अमृता सुभाष, केतकी थत्ते यांनी या ध्वनिमुद्रणासाठी मोलाचं सहकार्य केलं. केवळ मराठी भाषेवरील प्रेमामुळे या सर्व दिग्गज कवी-कलावंतांनी अतिशय उत्साहानं, वेळात वेळ काढून ही ध्वनिमुद्रणं केली, याबद्दल त्यांचे मनःपूर्वक आभार. या अभिवाचनांसाठी परवानगी दिल्याबद्दल पु. ल. देशपांडे फाऊंडेशन, श्रीमती सुनीता देशपांडे, डॉ. सुचेता लोकरे, श्री. मोहन वाघ, श्री. मिलिंद बोकील, श्री. मोहन भागवत, श्री. निवृत्ती खानोलकर, श्री. केशव गोपाळ शिरसेकर, श्री. आप्पा परचुरे, श्री. राघव मर्ढेकर, श्री. संजय भागवत, सौ. सुजाता देशमुख, श्री. अनिल मेहता, मौज प्रकाशन गृह, राजहंस प्रकाशन, मेहता पब्लिशिंग हाऊस, परचुरे प्रकाशन गृह यांचे आभार. तसंच ध्वनिमुद्रणासाठी मदत केल्याबद्दल पूना म्युझिक सोसायटी, पाथफाईंडर, पुणे, अदिती अय्यर, श्री. विकास अमृते, श्रीमती रेखा जाखडे, सौ. सारिका ठक्कर, श्री. अमित वर्तक, सरिता-विनायक आठवले, श्रद्धा द्रविड यांना धन्यवाद.

या विभागासाठी रेखाचित्र काढून दिल्याबद्दल संकल्प द्रविड यांना धन्यवाद.

चिन्मय दामले यांनी सर्व मान्यवरांकडून, प्रकाशकांकडून परवानगी घेणे, ध्वनिमुद्रण करणे, ध्वनिमुद्रणावर योग्य ते संस्कार करणे, या विभागासाठी लेखन करणे आणि सर्व मान्यवरांची छायाचित्र मिळवणे आदी सोपस्कार पार पाडले.

याच विभागामध्ये श्री. द. मा. मिरासदार यांच्याकडून दीपक ठाकरे यांनी ध्वनिमुद्रण मिळवले.

(या अभिवाचनांत समाविष्ट केलेल्या सर्व साहित्याचे सर्व हक्क संबंधितांकडे सुरक्षित.)

ती अजून रुसते बिसते - पण काही बिघडत नाही!
ह्रदयात जरासे तुटते.. पण काही बिघडत नाही!

अंदाजे मोजत असतो दुःखांची संख्या आता
बेरीज जराशी चुकते, पण काही बिघडत नाही!

सगळ्यांची सगळ्यांसोबत ओळख इतकी झाली की
सगळ्यांना सगळे कळते - पण काही बिघडत नाही!

कानावर येते की तो अवतार वगैरे घेतो
ही खात्री बित्री नसते, पण काही बिघडत नाही!

अत्यंत काळजीपूर्वक आयुष्य फाडल्यावरही
एखादी कविता उरते.. पण काही बिघडत नाही..

आता कळते की तेव्हा जे बिघडत गेले ते ते
बहुदा घडलेही नव्हते! पण काही बिघडत नाही..

- वैभव जोशी

आधी भेटत आलो आपण, तेव्हा भेटच खरी झाली नसावी बहुधा
एकदा खरंच भेटायच्याच उद्देशाने ये.. अजूनही भेटेन कदाचित

पुन्हा पुन्हा का दाखवतेस त्याच त्या जुन्या जखमांचं भांडवल
ओल्या घावांचे व्याज जेवढे माझे, तुझी मुद्दलही नसेल कदाचित

नव्हताच फोडला टाहो कधी, उफ्फ सुद्धा कधी केलेच नाही
तुझ्या केवळ हुंदक्यामुळेच गर्दी जमा झाली असेल कदाचित

तेव्हाही कावेबाज हसत नव्हतो, आजही अश्रू नितळच आहेत
अता मात्र आतला आरसा, हरेकासाठी कंबर कसेल कदाचित

वेगळेपणा नव्हता गं तुझ्यातल्या तुझ्यात, माझ्यातल्या तुझ्यात
तुला तुझी आताची नवीन ओळख तुझ्यामध्ये दिसेल कदाचित

तुझिया मनात चालला असेल तोच तो विचारांचा काफिला पुन्हा
शांतपणे डोकाव.. एखादा माझा विचार ओळखीचे हसेल कदाचित !

- माणिक जोशी